1-İŞ SÖZLEŞMELERİNDE HAKSIZ FESİH NEDİR?

iŞcinin haksız fesih ile ilgili detaylı şekilde anlatımları …

İş Kanunu m. 24 işçinin haklı nedenle iş sözleşmesini feshetmesini düzenlemiştir. Bu maddeye göre işçi üç koşulda sözleşmeyi feshedebilir. Bu koşullar;

1-Sağlık sebepleri;

İşçi, işin niteliğinden doğan bir sebeple sağlığını veya yaşayışını kaybetme tehlikesi içinde olursa,

İşçi, sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işvereni yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa bildirim sürelerine uymadan sözleşmeyi feshedebilir.

Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan durumlar;

İşçi, iş sözleşmesi yapıldığı anda işveren tarafından sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış bilgi verilerek yanıltılırsa,

İşveren tarafından işçinin aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söylenir, davranışlarda bulunursa veya cinsel taciz söz konusu olursa,

İşveren tarafından işçinin aile üyelerinden birine karşı gözdağı verilir ise, veya kanuna karşı davranışa özendirilir, kışkırtılır, sürüklenir, yahut hapsi gerektiren bir suç işlenirse veya şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunulursa,

İşçi, diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğrar ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa,

İşveren tarafından ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesaplanmaz veya ödenmezse, ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye az iş verilmesi durumunda aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenmezse işçi bildirim sürelerine uymadan sözleşmeyi feshedebilir.

1-İŞ SÖZLEŞMELERİNDE HAKSIZ FESİH NEDİR?

Zorlayıcı sebepler;

İşyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi bildirim sürelerine uymadan sözleşmeyi feshedebilir.

Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden itibaren 6 iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren 1 yıl sonra kullanılamaz.

İşçinin Haksız Feshi

İşçi belirsiz süreli iş sözleşmesini haklı neden olmaksızın bildirim sürelerine uymadan feshetmesi durumunda işverene ihbar tazminatı ödemek zorundadır. İhbar süreleri;

İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için 2 hafta,

İşi 6 ay ile 1,5 yıl arasında süren işçi için 4 hafta,

İşi 1,5 yıl ile 3 yıl arasında süren işçi için 6 hafta,

İşi 3 yıldan fazla süren işçi için 8 haftadır.

Borçlar Kanunu’na tabi ve belirli süreli iş sözleşmelerinde işçinin sözleşmeyi haksız feshetmesi durumunda işverenin tazminat isteme hakkı bulunmaktadır. Bu durum TBK m.439’da gösterilmiştir.

İşçinin Haksız Feshi ve Buna Bağlanan Sonuçlar Nelerdir?

İşçinin çalışmayı sonlandırması belli bir iş kaybına sebep olur. Personel, bu iş kaybını önlemek için çalışmayı sonlandırmayı planladığı tarihten belli bir süre önce bildirim yapmak durumundadır. Bu süre ihbar öneli olarak adlandırılır. Deneme süresi boyunca yapılan fesih işlemlerinde ihbar öneli şart değildir. Bu süre bittikten sonra yapılan fesihlerde ise işçinin böyle bir yükümlülüğü vardır.

1-İŞ SÖZLEŞMELERİNDE HAKSIZ FESİH NEDİR?

İşverenin Haklı Feshi

İş Kanunu m. 25 işverenin haklı nedenle iş sözleşmesini feshetmesini düzenlemiştir. Bu maddeye göre işveren üç koşulda sözleşmeyi feshedebilir. Bu koşullar;

Sağlık sebepleri;

İşçinin kendi kastından veya yaşam tarzından dolayı yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebep sonucunda doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi,

İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda işveren bildirim sürelerine uymadan sözleşmeyi feshedebilir.

Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan durumlar;

İş sözleşmesi yapıldığı sırada işçi bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerçeğe uygun olmayan bilgiler verip işvereni yanıltırsa,

İşçi, işveren veya aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi yahut davranışlarda bulunması, ya da işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması durumunda,

İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması durumunda,

İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması durumunda,

İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması hallerinde

İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi durumunda,

İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi durumunda

İşçinin yapmakla görevli olduğu işlerin kendisine hatırlatılmasına rağmen yapmamakta ısrar etmesi durumunda

İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması durumunda işveren bildirim sürelerine uymadan sözleşmeyi feshedebilir.

Haksız Fesih Nedir?

İş akdini feshetme yetkisini kullanmak isteyen taraf, ortaya belli nedenler sürmek durumundadır. Herhangi belirgin bir nedene dayanmayan iş sonlandırma işlemi haksız fesih olarak adlandırılır. Başka bir ifadeyle; iş akdini feshetme yetkisi veren durumlar oluşmadığı hâlde çalışma sürecinin sonlandırılması bu şekilde adlandırılır. Söz konusu iş sonlandırma sürecinde haksız fesih tazminatı ortaya çıkar.

Haksız fesih tazminatı hesaplanırken işçinin maaşı baz alınır. Söz konusu ücret, işçinin altı aylık maaşını geçemez. Sözleşmede aksi belirlenmemişse hesaplama çıplak brüt ücret üzerinden yapılır. Kontratta bu konuda bir hüküm varsa fesih durumunda bu madde dikkate alınır.

İş sürecinin feshedilmesine dair haklı sebepler İş Kanunu’nun 24 ve 25’inci maddelerinde belirtilir. Bu maddeleri genel olarak özetlemek gerekirse; işçinin veya işverenin çalışma sürecine zarar vermesi, ahlaka ve kanuna aykırı davranışlar sergilemesi sürecin sonlandırılması için haklı sebepler oluşturur. Sözü geçen maddelere dayanmayan iş sonlandırma işlemi ise haksız fesih olarak adlandırılır. İşçinin veya işverenin herhangi bir sebebe dayanmadan çalışma akdini sonlandırma hakkı vardır.

Feshin Ahlaka, Dürüstlük, Doğruluk ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Olması Ne Demek?

Haksız fesih nedenleri, anayasanın yanı sıra etik kaidelere de uygun olmak zorundadır. İş sözleşmesinin başlaması gibi sonlandırılması da ahlaka, doğruluk ve dürüstlük kurallarına uygun olmalıdır. İşveren, haksız fesih yetkisine sahip olmakla birlikte bu yetkiyi keyfî bir biçimde kullanamaz. Söz konusu kararın keyfî bir biçimde verildiği tespit edilirse personele haksız fesih tazminatı talep etme hakkı doğar.

İşçi ile işveren arasında bazı durumlarda anlaşmazlıklar olabilir. Bu anlaşmazlıklar, işçinin kanunlara veya etik kurallarına aykırı davranış sergilemediği hiçbir durumda fesih sebebi olamaz. Örneğin; personelin fazla mesai ücretlerini talep etmesi gibi bir durumda iş sözleşmesinin feshi mümkün olamaz. İşveren, bu yetkisini ancak kanuni ve etik sınırlar içinde kalmak koşuluyla kullanabilir.

Zorlayıcı sebepler;

İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması durumunda

İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın ihbar bildirim süresini aşması işveren bildirim sürelerine uymadan sözleşmeyi feshedebilir.

Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden itibaren 6 iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren 1 yıl sonra kullanılamaz.

İşverenin Haksız Feshi

İşveren haklı bir sebebe dayanmadan iş sözleşmesini feshetmesi durumunda işçi, iş güvencesi kapsamında ise ihbar tazminatı, kıdem tazminatı ve işe iade davası açabilir.

İş güvencesi kapsamı dışındaki iş sözleşmelerinde işçi, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı ve haksız fesih tazminatı isteyebilir.

Belirli süreli iş sözleşmelerinin işveren tarafından haksız feshedilmesi durumunda işçi işe iade davası açamaz.

Anayasal hakları bilinmesi gerekenler

Bildiğiniz üzere anayasanın 10. maddesince herkes dil, renk, din, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç ve benzeri nedenlerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşit sayılmaktadır.

Yine İş Kanunu’nun 5. maddesinde de anayasaya uygun bir düzenleme yer almakta ve anayasanın 10. maddesinde yer alan ayrımlar, iş ilişkisi söz konusu olduğunda da yasaklanmıştır.

Doğal olarak bu sebep ile iş sözleşmesinin sonlandırıldığını iddia eden taraf olan işçi, bu iddiasını mutlak olarak kanıtlama yükümlülüğünü üzerinde taşır.

Bununla birlikte söz konusu anayasanın 10. maddesi ve İş Kanununun 5. maddesi olduğu zaman özellikle dini görüş ve inanç hususu ile ilgili belirtilmesi gereken ilave bir durum vardır. Buna göre dini inanç ve dini görüş gibi hassas konulardaki ifade yetkinliğine bazı sınırlamalar getirilmiştir diyebiliriz.

Başka bir deyişle bu hassas konularda ifade özgürlüğü sınırsız bir hak olmayıp işverenin menfaatlerini zedeler bir duruma geldiğinde işveren sözleşmeyi feshetme hakkına sahip olacaktır.

Buradaki en önemli kriter, bu feshin anayasanın 10. maddesine veya İş Kanunu’nun 5. maddesine dayanarak yapılmayacağıdır. Sonuç olarak ise işçinin siyası ve dini görüşlerinin farklı olması, işverenin haksız fesih yapmasını doğrulamaz.

İşçinin cinsel tercihlerinin farklı olması da aynı şekilde iş sözleşmesinin feshi için geçerli bir sebep değildir.

Anayasa tarafından düzenlenmiş olan sendika haklarının kullanılması hakkı da iş sözleşmesinin feshi için yeterli bir sebep olmamakla birlikte işvereni haksız fesih yapan taraf konumuna düşürecek bir husustur.

Anayasada düzenlenmiş olan bir diğer bireysel hak ise kişilerin izin almaksızın gösteri, toplantı ve yürüyüşlere katılabilmeleri hakkıdır.

Bu tarz bir gösteriye katılan işçinin sadece bu sebepten ötürü sözleşmesinin feshedilmesi mümkün değildir ve yine haksız fesih olarak nitelendirilir.

1-İŞ SÖZLEŞMELERİNDE HAKSIZ FESİH NEDİR?

Haksız Fesih Tazminatı

İşveren tarafından, iş sözleşmesinin haksız feshinde belirsiz süreli iş sözleşmelerinde fesih bildirimi süresinden, belirli iş sözleşmelerinde ise geri kalan ücret tutarında ödenmesi gereken tazminattan ayrı bir tazminat ödenmesi gerekmektedir. Buna haksız fesih tazminatı denir. Haksız fesih tazminatı hakimin takdirine bağlıdır ancak belirlenecek tazminat miktarı işçinin 6 aylık ücretinden fazla olamaz.

Borçlar Kanunu veya iş güvencesi kapsamında dışında kalan İş Kanunu’na tabi belirsiz veya belirli süreli iş ilişkilerinde haksız fesih tazminatı uygulanır.

Hakim, haksız fesih tazminatına hükmederken somut olayın bütün durum ve koşullarını göz önüne alarak karar verir.

Haksız fesih tazminatı, işçinin temel ücreti üzerinden hesaplanır.