1-Derhal Fesih Hakkı Ne Kadar Sürede Yapılmalıdır?
Derhal fesih hakkının kullanılma süresi kanunun 26. maddesinde işverenin haklı nedenle derhal fesih sebebini öğrenmesinden itibaren 6 iş günü ve her halde eylemin gerçekleştiği tarihten itibaren 1 yıl olarak belirlenmiştir. Bu sürelerin geçmesi halinde derhal fesih hakkı kullanılamayacaktır. Bu kuralın istisnası işçinin bahse konu olaydan maddi fayda elde etmesidir.
Derhal fesih hakkının kullanılmasında 6 iş günü olan sürenin başlangıç tarihinin belirlenmesi için örneğin işverenin malına zarar verilmesi durumunda zarar miktarının tespit edildiği tarih önem arz etmektedir. Zarar miktarının tespiti, büyük şirketlerde fesih hakkının kullanılmasında görevli yetkililerin bilgilendirilmesi süreçleri 6 iş gününden daha uzun sürebilmektedir. Dolayısıyla her olay özelinde 6 iş günlük sürenin belirlenmesi daha uygun olacaktır.
4857 Sayılı İş Kanunu hem işçi hem de işveren için iş akdini haklı nedenlerle feshetme imkanı tanımıştır. Buna göre kanunun 24. Maddesi işçi bakımından haklı fesih sebeplerini düzenlerken 25. Madde ise işveren bakımından ihbar sürelerine uyulmaksızın yani derhal fesih imkanı tanımaktadır. Bu durumlarda iş sözleşmesinin belirli süreli veya belirsiz süreli olmasına bakılmaz.
Derhal fesih hakkı üç ana başlıkta düzenlenmiştir. Bunlar:
- Sağlık sebepleri
- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri
- Zorlayıcı nedenler
Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık harici nedenlerle işverenin iş akdini haklı nedenle derhal feshetmesi halinde kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. Derhal fesih hakkı nedeniyle ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Aşağıda uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir takım derhal fesih sebeplerini örneklerle açıklayacağız.
Devamsızlık
İşçi, işverenden izin almadan yahut geçerli bir mazereti olmaksızın art arda 2 iş günü veya 1 ay içinde 2 kez herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü veya 1 ayda 3 iş günü işine devam etmez ise bu durumda işveren işçinin iş akdini haklı nedenle derhal feshedebilir. Bu durumda işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmeyecektir. Devamsızlık nedeniyle iş akdinin haklı nedenle derhal feshedilebilmesi için öncelikle işçinin devamsızlık sebebinin öğrenilmesi gerekir. İşçinin, işveren tarafından gönderilen devamsızlık sebebinin sorulduğu ihtara cevap vermemesi veya cevap verse dahi geçerli bir mazeret sunamaması halinde ikinci bir ihtar ile fesih bildirimi yapılmalıdır. Burada işverence dikkat edilmesi gereken en önemli husus mazeretin sorulduğu ve feshin bildirildiği ihtarnamelerin işçiye ulaşıp ulaşmadığının kontrol edilmesidir.
İşverenin Malına Zarar Verme
4857 Sayılı İş Kanun’un 25/II-ı maddesi gereği işçi işverenin malına(makine, tesisat veya başkaca eşyalar) kendi isteği veya savsaması nedeniyle 30 günlük ücretinin tutarıyla ödenemeyecek derecede hasar ve kayba uğratırsa işveren derhal fesih hakkını kullanabilecektir. İşçinin herhangi bir kusuru olmamasına rağmen trafik kazası neticesinde işverenin malının zarar görmesi durumunda işçiye kusur atfedilemeyeceğinden derhal fesih hakkı doğmayacaktır. Ancak işçi kendisinden beklenen özeni ve dikkati yerine getirmediği için bir kaza meydana gelir ve bu kaza neticesinde meydana gelen zarar işçinin 30 günlük ücreti ile karşılanamayacak tutarda olursa bu durumda işverenin derhal fesih hakkı doğar. İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı Nedir?
İşçinin Tutuklanması
İşçi ceza yargılaması neticesinde bir suçtan ceza alır ve bu ceza neticesinde işçinin tutukluluğuna karar verilirse yahut işçi tutuklanmaz ancak gözaltına alınırsa ve tutuklulukta yahut gözaltında geçen süreler 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17.maddesinde yer alan ihbar sürelerini aşacak olursa bu durumda işveren açısından haklı nedenle derhal fesih hakkı doğacaktır. Kanunda bu haller zorlayıcı sebepler arasında sayılmıştır. Bu durumda işçinin kıdem tazminatının ödenmesi gerekir.
İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi
İşçinin işyerinde 7 günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi halinde işveren açısından haklı nedenle derhal fesih hakkı doğacaktır ve kıdem ve ihbar tazminatları ödenmeksizin işçi, işten çıkarılabilecektir. Buna ek olarak işçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması, işverene veya aile üyelerinden birine ya da işverenin başka bir işçisine sataşması, işyerinde alkol veya uyuşturucu madde alması ya da bunları kullanarak işe gelmesi, hırsızlık yapması gibi hallerde de 25/II’de düzenlenen ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık durumları meydana geleceğinden işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmeksizin işçi işten haklı nedenle derhal çıkarılabilir.
Derhal Fesih Hakkı Ne Kadar Sürede Yapılmalıdır?
Derhal fesih hakkının kullanılma süresi kanunun 26. maddesinde işverenin haklı nedenle derhal fesih sebebini öğrenmesinden itibaren 6 iş günü ve her halde eylemin gerçekleştiği tarihten itibaren 1 yıl olarak belirlenmiştir. Bu sürelerin geçmesi halinde derhal fesih hakkı kullanılamayacaktır. Bu kuralın istisnası işçinin bahse konu olaydan maddi fayda elde etmesidir.
Derhal fesih hakkının kullanılmasında 6 iş günü olan sürenin başlangıç tarihinin belirlenmesi için örneğin işverenin malına zarar verilmesi durumunda zarar miktarının tespit edildiği tarih önem arz etmektedir. Zarar miktarının tespiti, büyük şirketlerde fesih hakkının kullanılmasında görevli yetkililerin bilgilendirilmesi süreçleri 6 iş gününden daha uzun sürebilmektedir. Dolayısıyla her olay özelinde 6 iş günlük sürenin belirlenmesi daha uygun olacaktır.
İşverenin Haklı Nedenlerle Sözleşmeyi Feshetmesi
İşçi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hareket ederse işveren iş akdini tek taraflı olarak sonlandırabilir. İşçinin sahip olduğu nitelikleri yanlış ve yanıltıcı beyanlarla ifade etmesi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışa örnektir.
- İşçinin işverene karşı ya da aile bireylerinden herhangi birine yönelik şeref ve namusa yönelik kötü sözler iş akdinin sonlandırılabilmesi için haklı sebep olarak kabul edilir.
- İşçinin alkol ve uyuşturucu madde etkisinde işe gelmesi haklı fesih sebebidir.
- İşçi çalışanlardan birine karşı cinsel taciz gerçekleştirdiği takdirde sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilir.
- 7 gün ve üzerinde hapis cezası alan işçi ceza ertelemesinden faydalanamadığında iş akdi sonlandırılabilir.
- Bir ayda 2 kez mazeretsiz olarak işe gelmeyen işçi hafta sonunu takip eden ilk iş gününde bunu gerçekleştirdiği takdirde sözleşmesi sonlandırılabilir.
- Haklı bir nedeni olmadan üst üste 2 gün işe gelmeyen işçinin sözleşmesi haklı nedenle sonlandırılabilir.
- Bir ayda 3 iş günü işe gelmeyen ve mazereti olmayan işçi için de aynı durum geçerlidir.
- İşçi iş yerinde işin yürütümü sırasında kendisine verilen görevleri yapmakla yükümlü olur. Bu görevlerin kendisine hatırlatılmasına rağmen yapılmaması, aksatılması haklı fesih nedenidir.
- Bile isteye iş yerindeki güvenliğin işçi tarafından tehlikeye sokulması sözleşme feshine sebep olur,
- İşçi iş yerindeki mallara isteyerek zarar verirse haklı fesih nedeni ortaya çıkar.
- İşveren iş akdini sağlık sebepleri nedeni ile de sonlandırabilir. İş Kanunu bu durumda uyulması gereken koşulları açıklar.
- İşçinin kötü alışkanlıkları, yanlış yaşam biçimi sağlığını kaybetmesine ya da engelli hale gelmesine yol açtığında ve işe arka arkaya 3 gün ya da bir ayda 5 gün gelmediğinde haklı fesih nedeni için geçerli neden ortaya çıkar.
- Doğum, hastalık ya da gebeliğe bağlı yasal hakların dışında işçi izin süresini 6 hafta aştığında iş akdi sonlandırılabilir.
- Tedavi edilemeyecek hastalığı olan işçinin işyerinde çalışmasında Sağlık Kurulu Raporu kapsamında sakınca görüldüğünde sözleşmesi sonlandırılabilir.
- Zorlayıcı sebeplere dayanarak işçi bir haftadan uzun süre çalışamazsa iş akdi sonlandırılabilir.
- İş yerinde 6 aydan az çalışmış olan işçinin 2 haftadan uzun süre tutuklu kalması, gözaltına alınması haklı fesih nedenidir. Üç yıldan uzun süre çalışan işçi 8 hafta, 6 ay-1,5 yıl çalışan işçi 4 hafta, 1,5-3 yıl çalışan işçi 6 hafta aynı sebeple sorun yaşadığında sözleşmesi tek taraflı sonlandırılabilir.
Sözleşme Feshinde Geçersiz Olan Sebepler
Aşağıdaki sebepler sözleşme feshinde geçersiz nedenler olarak kanunda yer verilen konu başlıkları arasındadır. Bu sebeplerin varlığı iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda haklı bir gerekçe olarak kabul edilmez.
- Sendika üyeliği,
- Çalışma saatleri dışında ya da iş verenin rızasına bağlı olarak mesai saatlerinde sendikal faaliyetlere katılmak,
- İşyeri sendika temsilcisi olmak,
- İşverene karşı hukuki haklarını korumak için adli ve idari makamlara başvurmak, başlatılmış sürece dahil olmak,
- Din, siyasi nedenler, ırk, renk, cinsiyet, medeni hal, doğum, hamilelik ve benzeri sebepler.
Haklı Nedenle Fesih İhbar Tazminatı Ödenir mi?
İhbar tazminatı sözleşmeyi sonlandıran tarafın karşı tarafa ödemekle yükümlü olduğu bir tazminat türüdür. İşçi ya da işveren iş akdini sonlandıracağı zaman kanunda ön görülen sürelere uymak zorunda olurken bunu gerçekleştirmediği takdirde tazminat ödemekle yükümlü olur.
İşveren haklı bir nedenle sözleşme feshi yaptığında ihbar tazminatı ödemekle yükümlü olmaz. Aynı durum işçi için de geçerli olurken haklı nedenle sözleşme feshinde ihbar tazminatı ödenmez.
Haklı Nedenle Fesih Kıdem Tazminatı Ödenir mi?
Kıdem tazminatı işçinin koşulları sağladığı durumlarda almaya hak kazandığı bir ücrettir. Bu ödeme ile iş yerine belli bir sadakatle hizmet veren işçinin yıpranma payının giderilmesi ve geleceğinin güvence altına alınması amaçlanır.
İşveren haklı nedenlere dayanarak sözleşme feshi yaptığında ve sebep olarak da ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılıklar geçerli ise işçiye kıdem tazminatı ödenmemektedir.
1-İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı Nedir?
Haklı Nedenle Fesih Usulü
İşveren sözleşme feshini yazılı yapmakla yükümlü olurken fesih sebeplerini de açıkça belirtmek zorundadır. İşçinin hakkındaki iddialara karşı kendini savunma hakkı bulunur.
Belirsiz süreli iş sözleşmesi işçinin davranışı ya da iş verimi ile ilgili sebeplere dayanılarak feshedilememektedir. Bununla birlikte İş Kanunu 25. madde uyarınca işveren haklı bir nedenle sözleşme feshi yapacağı zaman tek taraflı olarak iş akdini sonlandırabilir.
İşveren işçiye noter kanalı ile iadeli taahhütlü olarak ya da elden imza almak sureti ile bildirim yaparak sözleşmeyi sonlandırmalıdır. Haklı sebeplerle fesih hakkı doğan işveren sözleşmeyi derhal sonlandırabilir.
İşveren ahlak ve iyi niyet kurallarının ihlal edildiği hallerde sebebi öğrendiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde sözleşmeyi sonlandırabilir. Her halükarda işveren bir yıl içinde iş akdini sonlandırabilecektir.
Zorlayıcı sebeplerin ya da sağlık sebeplerinin varlığı durumunda ise kanunda herhangi bir süre koşulu bulunmaz. Bu durumda işveren süre sınırı olmadan sözleşmeyi sonlandırabilir.
Haklı Nedenle Fesih Süresi
İşveren haklı bir nedenle sözleşme feshi yapacağı zaman haklı sebebi öğrendiği tarihten itibaren 6 günlük sürede bildirimi yapmalıdır. Buna ilaveten her halükarda süre 1 yıldır.
Sağlık sebepleri ya da zorlayıcı sebepler için süre koşuluna bakılmaz. İşveren 6 günlük sürede ya da her halükarda 1 yıllık zaman içinde haklı sebeple sözleşme feshine gitmediği takdirde tekrar aynı nedenle bu işlemi başlatamaz.
Sıkça Sorulan Sorular
İşveren Haklı Bir Nedene Dayanarak Sözleşme Feshine Gidebilir mi?
İş Kanunu işçiye ve işverene haklı nedenlere dayanılmak sureti ile sözleşme feshine gidebilme hakkını tanır. Haklı nedene dayanan taraflardan herhangi biri iş akdini sonlandırabilmektedir.
Haklı Nedenle İşten Çıkarılan İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
İşverenin haklı bir nedenle işten çıkaracağı işçiye kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğünde olmaz.
Haklı Sebeple Fesih Usulü Nedir?
İş sözleşmesi haklı bir nedenle feshedileceği zaman işveren sebebi öğrendikten sonraki 6 iş günü içinde bunu gerçekleştirebilir. Her halükarda bu süre 1 yıl olurken hastalık ve zorlayıcı sebepler için kanun süre şartından söz etmez.
1-İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı Nedir?